የጥንት ታሪክ
በኢትዮጵያ ቅንስናሽ ሳንቲሞች ሥራ ላይ መዋል የጀመሩት በ3ኛው መቶኛ ክፍለ ዘመን፣ ኢትዮጵያ የወርቅ፣ የብር፣ የነሐስና የመዳብ ሳንቲሞችን መጠቀም በጀመረችበት ወቅት ነበር፡፡ እነዚህ ቅንስናሽ ሳንቲሞች እስከ ፲ኛው መቶኛ ክፍለ ዘመን ድረስ የመገበያየ ገንዘብ ሆነው አገልግለዋል፡፡ ያን ጊዜ ኢትዮጵያውያን አሞሌ ጨው እንደ ዋና የመገበያያ ገንዘብ ይጠቀሙ ነበር፡፡ በ፲፰ኛውና በ፲፱ኛው መቶኛ ክፍለ ዘመን ማሪያ ቴሬዛ ታለር፣ የብረት ዘንጎችና ዶቃዎች በዋና ገንዘብነት ጥቅም ላይ ውለዋል፡፡
1885
የኢትዮጵያ ታላሪ የካቲት 2 ቀን 1885 መደበኛ አሃድ ሆነ እና 200,000 በፓሪስ ሚንት በ1886 ለዳግማዊ ምኒልክ ተመረተ። ከማሪያ ቴሬዛ ታለር ጋር የሚመሳሰል ታላሪ በ20 ጌርሽ (እንዲሁም ጉርቼ ወይም ገርሽ፣ ከኦቶማን ቂርሽ) ወይም 40 ቤሳ (ትንሽ የመዳብ ሳንቲም) ተከፍሏል።
1895
በ11895 ዓ.ም አካባቢ አዲስ የኢትዮጵያ ሳንቲም ታየ።አዲሱ የብር ብር ልክ እንደ ታላሪ ክብደት እና ጥሩነት ጠብቋል፣ነገር ግን አሁን አንድ ሩብ ብር እና የብር ግሬሽ ነበር፣የኋለኛው 1/16 የብር ክብደት። ከዚያም የሒሳብ ገንዘቡ 1 ብር ሆነ 16 ገርሽ ወይም 32 ቤሳ ጋር የሚመጣጠን።
1907
የኢትዮጵያ ሳንቲም ተቀባይነት ያገኘው ቀስ በቀስ ሲሆን የአቢሲኒያ ባንክ ማሪያ ቴሬዛ ቻርተር አስመጣ። አንደኛው የዓለም ጦርነት በተቀሰቀሰበት ወቅት ባንኩ አሁንም ወደ 1,200,000 የሚጠጉትን እነዚህን ሳንቲሞች በየዓመቱ ያስመጣ ነበር። የአቢሲኒያ ባንክ በ1907 የብር ኖቶች እንዲሰራጭ አድርጓል። እነሱ በነጋዴዎች እና የውጭ ዜጎች ጥቅም ላይ ውለው ነበር ነገር ግን መጀመሪያ ላይ በአጠቃላይ ተቀባይነት አያገኙም. ሆኖም ከ1917 በኋላ የማስታወሻ ስርጭት በከፍተኛ ሁኔታ ጨምሯል።
1931-1936
እ.ኤ.አ. በ1931 ንጉሠ ነገሥት ቀዳማዊ ኃይለ ሥላሴ ዓለም አቀፉ ማኅበረሰብ ኢትዮጵያ የሚለውን ስም እንዲጠቀም (ከዚህ ቀደም ከ1,600 ላላነሰ ጊዜ ውስጥ በውስጥ ይታወቅ እንደነበረው) አቢሲኒያ ከሚለው ስም እንዲጠቀም ጠይቀው፣ አውጭው የአቢሲኒያ ባንክም የኢትዮጵያ ባንክ ሆነ። ስለዚህም ከ1931 በፊት የነበረው ገንዘብ የአቢሲኒያ ብር እና የድህረ 1931 ብር የኢትዮጵያ ብር ሊቆጠር ይችላል፣ ምንም እንኳን በፊት እና በኋላ አንድ ሀገር እና አንድ አይነት ገንዘብ ነበር።
አፄ ኃይለ ሥላሴ የአቢሲኒያን ባንክ ሙሉ በሙሉ የኢትዮጵያ ተቋም ለማድረግ በ1931 በ235,000 ፓውንድ ገዙ። የኢትዮጵያ ባንክ ተብሎ በአዲስ መልክ ተደራጅቷል። በተመሳሳይ ጊዜ ገንዘቡ ዲሲማሊዝድ ተደርጎ ኒኬል እና መዳብ ሳንቲሞች እንዲገቡ ተደርገዋል ፣ብሩም 100 ሜቶኒያ (ብዙውን ጊዜ የጽሑፍ ማቶናስ) እኩል ሆነ። በባንኩ ኖቶች ላይ ያለው ጽሑፍ በአማርኛ፣ በፈረንሳይኛ እና በእንግሊዝኛ ታየ።
እ.ኤ.አ. በ1930ዎቹ አጋማሽ ስርጭቱ በዋናነት ማሪያ ቴሬዛ እና ሚኒሊክ ታራሪን ያቀፈ ነበር።
1936-41
1941-45
ከጣሊያን ወረራ በኋላ ብዙም ሳይቆይ ኢትዮጵያን ወደ ኢጣሊያ ምስራቅ አፍሪካ ለመቀየር ከተሞከረ በኋላ ጁላይ 15 ቀን 1936 የጣሊያን ሊራ ተጀመረ እና የኢትዮጵያ የብር ኖቶች በ3 ሊሬ በአንድ ታላሪ (ብር) ከገበያ ወጡ። የጣሊያን የወረቀት ገንዘብ አጠቃቀምን ለመጨመር በተደረገው ጥረት የብር ሳንቲሞች (ማሪያ ቴሬዛ ታለርስ) ወደ 4.50 ሊሬ ከዚያም ወደ 5.00 እና በመጨረሻ ደረጃ በደረጃ ወደ 13.50 ከፍ ብሏል። አሁንም ብዙ ሰዎች የኢትዮጵያን ሳንቲሞች እና የብር ኖቶች አስቀምጠዋል።
ከጁላይ 15 ቀን 1936 በኋላ የጣሊያን ሳንቲሞች እና የባንክ ኖቶች ተሰራጭተዋል። በሴፕቴምበር 12 ቀን 1938 ለጣሊያን ምስራቅ አፍሪካ ልዩ ማስታወሻዎች የተፈቀደላቸው እና ብዙ ቁጥር ታትመዋል። ይሁን እንጂ እነዚህ ልዩ ማስታወሻዎች መቼ፣ የት እና ምን ያህል እንደተሰራጩ ግልጽ አይደለም።
እ.ኤ.አ. በ 1941 የምስራቅ አፍሪካ ዘመቻ የብሪታንያ ኃይሎች የህንድ ፣ የግብፅ ፣ የእንግሊዝ እና የእንግሊዝ የምስራቅ አፍሪካ ምንዛሪ ይዘው መጡ እና ሁሉም በይፋ ክፍያ ተቀበሉ። የጣሊያን ሳንቲሞች እና ማስታወሻዎች እስከ 50 ሊሬ ድረስ በስርጭት እንዲቀጥሉ ተፈቅዶላቸዋል እንደ ትንሽ ለውጥ; ከፍተኛ ቤተ እምነቶች በ24 ሊሬ በሺሊንግ ተመን ወጥተዋል። ማሪያ ቴሬዛ ታልሰኞች በ 1 ሺሊንግ እና 10+1⁄2 ፔንስ (ወይም 45 ሊሬ) ዋጋ እንዲዘዋወሩ ተፈቅዶላቸዋል። የምስራቅ አፍሪካ ሽልንግ በጁላይ 1 ቀን 1942 የሂሳብ ገንዘብ ሆነ። በመጨረሻ ብቸኛው የሕግ ጨረታ ሆነ እና እስከ 1945 ድረስ ቆይቷል።
የምስራቅ አፍሪካ የገንዘብ ምንዛሪ ቦርድ መደበኛ ኖቶች በኢትዮጵያ ለመሰራጨት ይውሉ ነበር።
1945-1976
ሐምሌ 23 ቀን 1945 በኢትዮጵያ ባንክ 1፣ 5፣ 10፣ 50፣ 100 እና 500 ብር ኖቶች ቀረቡ። የኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ ሐምሌ 27 ቀን 1963 በንጉሠ ነገሥት አዋጅ 207 ተቋቁሞ ጥር 1 ቀን 1964 ዓ.ም ሥራ ጀመረ።የኢትዮጵያ ብሔራዊ ባንክ በ1966 ኖት ማምረት ተረክቦ ከ500 ብር በስተቀር ሁሉንም ቤተ እምነቶች አውጥቷል።
እ.ኤ.አ. በ 1944 (ኢኢ1936 በኢትዮጵያ አቆጣጠር) ሳንቲሞች 1 ፣ 5 ፣ 10 እና 25 ሳንቲሞች እና የብር 50 ሳንቲሞች ተዘጋጅተዋል።
1977-1991
በሴፕቴምበር 1976 የንጉሠ ነገሥቱን ማስታወሻዎች ሙሉ በሙሉ የሚቀይሩ አዳዲስ ማስታወሻዎች ወጡ. እነዚህ ገንዘቦች እስከ 1997 ድረስ ጥቅም ላይ ውለዋል.
በ 1977 (EE1969) ሁለተኛ ተከታታይ ሳንቲሞች ወጥተዋል. አልሙኒየም 1 ሳንቲም ፣ ብራስ 5 እና 10 ሳንቲም ፣ ኩባያ ኒኬል 25 እና 50 ሳንቲም እና ቢ-ሜታልሊክ 1 ብር ያቀፈ ሲሆን በ1977 (ኢኢ1969) ሁለተኛ ተከታታይ ሳንቲም ወጥቷል። አልሙኒየም 1 ሳንቲም ፣ ብራስ 5 እና 10 ሳንቲም ፣ ኩባያ-ኒኬል 25 እና 50 ሳንቲም እና ቢ-ሜታልሊክ 1 ብር ነበር።
1991-2020
በኖቬምበር 1997 አዲስ ተከታታይ ጥቃቅን ባህሪያት እና የቀለም ለውጦች ተሰጡ። ከፍተኛ ቤተ እምነቶች ማለትም 50 እና 100 ብር የተሻሻሉ የደህንነት ባህሪያትን አግኝተዋል። የዚሁ ቤተ እምነት የብር ኖት ለመተካት ዘመናዊ 1 ብር ተመታ።
2020-
በሴፕቴምበር 14፣ 2020፣ ከተሻሻሉ የደህንነት ባህሪያት እና ሌሎች ልዩ አካላት ጋር አዲስ የምንዛሬ ኖቶች መጡ። አዲሱ የገንዘብ ኖቶች የ10፣ 50 እና 100 ቢል ኖቶችን በመተካት ተጨማሪ 200 ብር ኖቶች ቀርበዋል።
ማስታወሻዎቹ የወደፊቱን እንደ ኢንዱስትሪያላይዜሽን እና ዘመናዊ ግብርና ያሉ ስትራቴጂዎችን ከመገመት ባለፈ የሀገሪቱን ተፈጥሯዊ፣ ታሪካዊ ገፅታዎች የሚያንፀባርቁ ናቸው።